Ҳамма жойи очилган келинчакка “Юз очар”ми?!

31.01.2014

19557

Кейинги пайтда энг кўп такрорланаётган ибора бу шубҳасиз "Замон ўзгариб кетди” деган жумла бўлса керак. Ҳаётимиздаги кўп ўзгаришларни, ўзимизни таажжубга солган ҳолатларни замоннинг ўзгариши билан изоҳлашга ўрганиб қолдик. Майли, бугун замонни бироз муддатга тинч қўяйлик-да, одамлар дунёқарашидаги ўзгаришлар ва уларнинг миллий қадриятларимиз, шарқона одоб-ахлоқ, ўзбекона қарашларга нечоғли мос тушаётгани хусусида мулоҳаза қилайлик.

Никоҳ тўйлардаги қуюшқонга сиғмас қилиқлар

Ўзбек халқининг энг олий орзуси – фарзандларининг тўйини кўриш. Ўзбек борки, фақат тўйни орзу қилади. Ҳеч бир миллат, ҳеч бир халқ ўзбегимизчалик тўйсевар бўлмаса керак. Энг гўзал урф-одатлар, эзгу орзу-ниятларимиз ҳам тўй билан боғлиқ. Айниқса, никоҳ тўйларининг завқу шавқи ўзгача. Халқимиз никоҳ тўйини "бахт тўйи” ҳам дейди."Бахт тўйи” деганда кўз олдимизда орзуларидан оппоқ либос кийиб, ҳаёдан юзлари лов-лов ёниб турган юзларини одамлардан пана қилишга уриниб, бошини эгиб олган келинчак келади. Беихтиёр юрак қувонч ва ҳаяжондан энтикиб кетади...

Аммо... Аммо ҳозир никоҳ тўйларнинг келинчакларини юқорида таърифланган ҳолатда кўрмасликка кўникиб қолдик. Енгию ёқаси йўқ, кўкраги очиқ, нарху навоси анча-мунча одамни "уҳ” тортишга мажбурлайдиган келин кўйлаклар устида ҳанузгача баҳсу мунозаралар давом этмоқда. Танқиду тазйиқларга парво қилмаётган модапараст қизларнинг орзуси бўлган европача келин кўйлаклар, ўзи билан бирга яна аллақандай ажабтовур одатларни етаклаб келдики, сарф-харажати, беҳуда чиқимлари билан бирга одоб-ахлоқ мезонларига мутлақо номутаносиб бўлган "замонавий” расм-русумлар томошасидан оқил инсон хижолатга қолиши тайин. Никоҳ тўйларига кундан кунга урфга кираётган қилиқлар (ғарбга тақлид қилувчиларнинг қуюшқонга сиғмас ҳатти-ҳаракатлари одатдан кўра қилиқ деган сўзга мос, бизнингча) маънавиятли кишининг ғашини келтиради."Замонавий” никоҳ тўйлар "сценнарий”сига четдан бостириб кирган келин-куёвнинг қўлтиқлашиб вальс тушиши, бир-бирига торт едириши, келин куёвнинг онасига, куёв бўлажак қайнонасига торт едириши(!), келинчакни дугоналарига орқа қилиб гулдаста улоқтириши каби уялгулик одатлар қаторига келин-куёвнинг фотосессиясини ҳам бемалол қўшса бўлади.

Тўғри, бахтли онларни, қувончли дамларни мангуга муҳрлаш, вақт ўтгач шодликка тўла фурсатларни яқинларинг билан бирга хотирлаш учун суратга тушиш қулай восита. Лекин келинчак учун ҳаммага, айниқса, куёв хонадони аъзолари кўз ўнгида ўзини ҳар турли мақомга солиб суратга тушиши қайси одоб ахлоқ мезонларига тўғри келади?

"Замонавий” шармисорлик!

Эътироз билдирсангиз, сизни замондан орқада қолганликда айблашади. "Аввалги замонлар бошқа эди, ҳозир замон ўзгарди!” Илмсизлиги, маънавиятсизлиги, ҳою ҳавасларга ўчлигини замонга тўнкаб, ўзини замонавий санайдиган кишиларни кўрсам, ғазабим қайнаб,  жаҳлим чиқади. Гўё унақаларга ҳар турли беҳаёликларни ҳамманинг кўз олдида ҳеч уялмай қилишга замон мажбурлаяпти. Турган битгани чиқим ва ҳам моддий, ҳам маънавий зарар бўлган, на миллий қадриятларимизга, на ўзбекона тамойилларга тўғри келмайдиган урф-одатларнинг "кашфиётчи”лари билиб-билмай нималарни тарғиб қилаётганлари хусусида жиддийроқ мулоҳаза қилсалар бўлар эди. Ахир, катталарнинг ҳар бир амали ёшларга сабоқ бўлади. Бугунги кун ёшларининг ўзини тутиши, ҳатти ҳаракатлари киши ғашига тегиши ҳақида кўп гапирамиз. Лекин, биродар, ўша ёшларнинг ота-онаси бор. Ота-оналар болаларига камчиликларини кўрсатса, танбеҳ берса, бир-икки койиб, тўғри йўлга бошласа бўлади-ку. Вальсга тушишни ўрганиш, фотосессия (бу ҳам луғатимизга кирган янги сўз, менимча, суратлар жамланмаси деган маънони билдирса керак), тўйхонага кириверишда шамлар ёқиш, шампан виноси қуйилган шиша идишлардан пирамида деган алламбало ясаш ваҳоказо қилғиликлар учун бўлғуси келин-куёвлар пулни қаердан олади? Албатта ота-онасидан. Ота-она бундоқ ўғлини ё қизини олдига олиб, "Биз сен тўйингда кўрсатмоқчи бўлган томошангсиз ҳам турмуш қурганмиз. Бирор жойимиз камайиб қолмаган. Мана шунча йил яшаб, оилали, бола-чақали бўлиб юрибмиз. Унақа бемаъни қилғиликларингни йиғиштирларинг” деса бўлади-ку. Ёшларни ўз ихтиёрига қўйиб берсангиз, нималарни хоҳламайди.

 Ҳамма жойи очилган келинчакка "Юз очар”ми?!

Юртимизнинг айрим ҳудудларида никоҳ тўйининг эртаси куни "Юз очар” маросими ўтказилади. Куёв томон кўрмана билан келинчакка пешвоз чиқади. Янги келин ҳам тавозеъ ва ибо билан салом қилиб, янги қариндошларига илтифот кўрсатади. Бу маросимда қатнашишимга тўғри келган пайтлар ўйланиб қоламан: кеча юзи тугул, елкаларию, кўкрагини ҳаммага кўз-кўз қилган келинчакнинг юзи кимни қизиқтирар экан энди?..

-    Бир пайтлари никоҳ тўйларида келинчаклар оқ ҳарир ёпинчиқ тагида бошини эгиб ўтиришарди, юзини кўринмасди,- дейди жамодошимиз, -тўй ўтгач, уч-тўрт кундан кейин келин салом қилиб, қизалоқларга рўмолча берарди, шунда юзини кўришарди. Ёшларни ёш десангиз, оналари, бувилари келинлик остонасидаги қизларга ибо-ҳаёдан сабоқ беришса бўлмасмикан?..

Ёш қизларга  инсоний фазилатлар, ҳаё, ибо, шарму шаънни ўргатиши керак бўлган оналарнинг ўзлари аввало

 Марҳамат, энди бу хусусда сизнинг ҳам фикрларингизни кутамиз, муҳтарам муштарий!